LOGOWANIE
- STRONA GŁÓWNA
- TWÓJ PAKIET PREMIUM
- TWOJE WYNIKI
- KWALIFIKACJE W ZAWODZIE
- FORUM ZAWODOWE
- NAUKA ZDALNA
- GENERATOR TESTÓW
- ARCHIWUM ARKUSZY
- WSPÓŁPRACA
- KONTAKT
KWALIFIKACJA CHM.05
Ocena stanu środowiska, planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska
TESTY TEORETYCZNE | ARKUSZE PRAKTYCZNE | KLUCZE I ROZWIĄZANIA |
KLUCZE I ROZWIĄZANIA:
- Kwalifikacja CHM5 - Czerwiec 2024 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja CHM5 - Styczeń 2024 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja CHM5 - Czerwiec 2023 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja CHM5 - Styczeń 2023 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja CHM5 - Czerwiec 2022 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja CHM5 - Styczeń 2022 - Rozwiązanie zadania nr 1
KLUCZE I ROZWIĄZANIA (PODOBNE KWALIFIKACJE):
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2022 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2021 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2020 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Styczeń 2020 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Styczeń 2019 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2019 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Styczeń 2018 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2018 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Styczeń 2017 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2017 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Styczeń 2016 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Październik 2016 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2016 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Wrzesień 2015 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Styczeń 2015 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2015 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R7 - Czerwiec 2014 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2024 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2023 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2022 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2022 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2021 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2021 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2020 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2020 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2019 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2019 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2018 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2018 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2017 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2017 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Styczeń 2016 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Październik 2016 - Rozwiązanie zadania nr 1
- Kwalifikacja R8 - Czerwiec 2016 - Rozwiązanie zadania nr 1
Zawody związane z kwalifikacją CHM.5
Kwalifikacje podobne do CHM.5
OPIS WYMAGAŃ - KWALIFIKACJA W ZAWODZIE CHM 5
CHM.05.2 - Podstawy ochrony środowiska (Egzamin zawodowy kwalifikacja CHM.05)
- 1. charakteryzuje zasoby środowiska przyrodniczego
- wyjaśnia pojęcia z zakresu ochrony środowiska
- opisuje stan środowiska przyrodniczego
- wyodrębnia cechy czynników środowiska mających wpływ na organizmy
- wymienia i opisuje formy ochrony przyrody
- 2. charakteryzuje elementy środowiska przyrodniczego
- opisuje zależności pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego
- ustala wpływ czynników środowiska na organizmy
- opisuje procesy zachodzące w poszczególnych komponentach, w tym procesy samooczyszczania
- 3. Kwalifikacje w zawodzie CHM.05 - charakteryzuje rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
- rozróżnia rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
- wymienia cechy wód powierzchniowych i podziemnych
- 4. klasyfikuje gleby
- rozróżnia rodzaje gleb
- wymienia cechy charakterystyczne poszczególnych rodzajów gleb
- opisuje właściwości rodzajów gleb
- stosuje gleboznawczą klasyfikację gruntów
- 5. Kwalifikacje zawodowe - charakteryzuje warunki klimatyczne
- rozróżnia warstwy atmosfery ziemskiej
- opisuje cechy charakterystyczne poszczególnych warstw atmosfery ziemskiej
- określa skład powietrza atmosferycznego
- rozróżnia procesy i zjawiska zachodzące w atmosferze (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- opisuje procesy i zjawiska zachodzące w atmosferze
- 6. charakteryzuje klimat akustyczny
- wyjaśnia zasady powstawania i emisji fal akustycznych
- opisuje cechy charakterystyczne klimatu akustycznego
- określa źródła oraz rodzaje hałasu i drgań
- 7. określa rodzaje zanieczyszczeń środowiska
- rozpoznaje rodzaje zanieczyszczeń środowiska
- wymienia cechy charakterystyczne zanieczyszczeń środowiska
- wyjaśnia wpływ zanieczyszczeń środowiska na zdrowie człowieka i środowisko przyrodnicze
- 8. korzysta z map pogody oraz danych meteorologicznych i hydrologicznych
- wymienia informacje zawarte w mapach pogody
- interpretuje dane meteorologiczne i hydrologiczne
- 9. przestrzega zasad wykonywania rysunków technicznych oraz szkiców rysunkowych
- wyjaśnia zasady wykonywania rysunków technicznych i szkiców rysunkowych
- rozpoznaje oznaczenia na rysunkach technicznych i szkicach rysunkowych
- sporządza rysunki techniczne i szkice rysunkowe
- 10. Wymagania w kwalifikacjach zawodowych - stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony i kształtowania środowiska
- wymienia przepisy prawa dotyczące poszczególnych komponentów środowiska
- posługuje się terminologia stosowaną w przepisach prawa dotyczących ochrony środowiska
- 11. stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań zawodowych
- korzysta z programów komputerowych wspomagających realizację zadań zawodowych
- ewidencjonuje wyniki zadań zawodowych z wykorzystaniem programów komputerowych
- 12. rozpoznaje właściwe normy i procedury oceny zgodności podczas realizacji zadań zawodowych
- wymienia cele normalizacji krajowej
- definiuje pojęcie normy i wymienia jej cechy
- rozróżnia oznaczenie normy międzynarodowej, europejskiej i krajowej
- korzysta ze źródeł informacji dotyczących norm i procedur oceny zgodności
CHM.05.3 - Monitorowanie stopnia zanieczyszczenia środowiska (Egzamin zawodowy kwalifikacja CHM5)
- 1. posługuje się dokumentacją techniczną, projektową, kartami charakterystyk
- rozróżnia rodzaje dokumentacji technicznej odczynników, normami oraz instrukcjami dotyczącymi wykonywania badań stanu środowiska
- posługuje się instrukcjami, normami i kartami charakterystyk odczynników
- interpretuje informacje zawarte w dokumentacji technicznej, projektowej, kartach charakterystyk odczynników, normach oraz instrukcjach dotyczących wykonywania badań stanu środowiska
- stosuje informacje zawarte w dokumentacji technicznej, projektowej, kartach charakterystyk odczynników, normach oraz instrukcjach dotyczących wykonywania badań stanu środowiska
- 2. planuje prace związane z badaniem stanu środowiska
- wymienia kolejność prac związanych z badaniem stanu środowiska
- wymienia badane wskaźniki jakości komponentów środowiska
- opisuje metody badań komponentów środowiska
- dobiera przyrządy i aparaturę pomiarową do badań komponentów środowiska
- 3. Kwalifikacje w zawodzie CHM5 - pobiera próbki do badań laboratoryjnych i terenowych zgodnie z zasadami poboru
- określa zasady poboru próbek poszczególnych komponentów środowiska
- zabezpiecza próbki do badań laboratoryjnych i terenowych
- opisuje (znakuje), transportuje i przechowuje próbki do badań laboratoryjnych i terenowych
- 4. obsługuje urządzenia i aparaturę kontrolno- pomiarową
- odczytuje wskazania aparatury kontrolno- pomiarowej
- rejestruje wyniki pomiarów
- 5. Kwalifikacje zawodowe - prowadzi badania procesów zachodzących w środowisku
- wykonuje badania poszczególnych komponentów środowiska w celu określenia procesów zachodzących w środowisku
- oznacza poziom wskaźników jakości powietrza, wód i gleb
- zapisuje i ewidencjonuje wyniki z wykonanych pomiarów
- dokonuje analizy wyników pomiarów w celu oceny procesów zachodzących w środowisku (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- opracowuje i ewidencjonuje wyniki badań
- 6. przestrzega zasad sporządzania bilansów zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby oraz hałasu
- wymienia cele sporządzania bilansów zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby oraz hałasu
- analizuje informacje zawarte w dostępnych, sporządzonych bilansach zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby oraz hałasu
- sporządza bilanse zanieczyszczeń komponentów środowiska
- opracowuje wyniki bilansów zanieczyszczeń komponentów środowiska (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- oblicza lub określa dopuszczalny stopień zanieczyszczeń środowiska na podstawie obowiązujących norm i przepisów prawa
- 7. organizuje działania związane z monitoringiem zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby oraz hałasu zgodnie z zasadami Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP)
- wyjaśnia pojęcia związane z monitoringiem środowiska
- opisuje organizację Państwowego Monitoringu Środowiska
- podaje zakres prowadzenia Państwowego Monitoringu Środowiska
- wymienia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie monitorowania środowiska (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- odczytuje i interpretuje informacje zawarte w publikacjach i analizach z monitoringu środowiska
- planuje działania związane z monitoringiem zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby oraz hałasu zgodnie z zasadami Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP)
- 8. opracowuje działania związane z monitoringiem przyrody ożywionej
- wyjaśnia zależność między monitoringiem środowiska i monitoringiem przyrody ożywionej
- wymienia obszary, na których powinny być zlokalizowane stacje bazowe związane z monitoringiem przyrody ożywionej
- planuje prace związane z monitoringiem przyrody ożywionej
CHM.05.4 - Ocena stopnia zanieczyszczenia środowiska (Egzamin zawodowy kwalifikacja CHM.5)
- 1. określa jakość komponentów środowiska na podstawie dopuszczalnych norm i przepisów prawa
- ocenia stopień zanieczyszczenia środowiska na podstawie obowiązujących norm i przepisów prawa
- opracowuje raport stanu środowiska na podstawie przepisów prawa
- planuje rozwiązania na podstawie raportu stwierdzającego podwyższone stopnie zanieczyszczenia środowiska
- 2. ocenia aktualny stan środowiska
- ocenia stan środowiska na podstawie wyników badań
- przewiduje zmiany, które będą zachodzić w środowisku
- planuje działania naprawcze dla obszarów zanieczyszczonych na podstawie raportu stwierdzającego podwyższone stopnie zanieczyszczenia środowiska
- 3. Kwalifikacje w zawodzie CHM.5 - oblicza emisje zanieczyszczeń środowiska
- oblicza ładunki zanieczyszczeń wprowadzanych do wód, gleby i powietrza
- oblicza równoważny poziom dźwięku i określa klimat akustyczny
- 4. określa warunki uzyskania zgód i pozwoleń na podstawie przepisów prawa dotyczących ochrony środowiska i prawa wodnego
- wymienia przepisy prawa dotyczące ochrony środowiska i prawa wodnego
- korzysta z informacji zawartych w katastrze wodnym
- wskazuje opłaty lub kary przewidziane w przepisach prawa dotyczących ochrony środowiska i prawa wodnego
- odczytuje dane o sieciach hydrograficznych, stanach wód i stopniu zanieczyszczenia wód na podstawie katastru wodnego (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- przygotowuje dokumenty do uzyskania zgód i pozwoleń na podstawie przepisów prawa dotyczących ochrony środowiska i prawa wodnego
- wykonuje ocenę szkodliwego oddziaływania inwestycji na zdrowie człowieka i środowisko
CHM.05.5 - Planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska (Egzamin zawodowy kwalifikacja CHM05)
- 1. planuje zadania dotyczące ochrony wód
- wymienia rodzaje wód
- wyjaśnia zasady eksploatacji ujęć wód powierzchniowych i podziemnych
- rozpoznaje źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych
- dobiera metody uzdatniania wody w zależności od jej przeznaczenia (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- planuje proces uzdatniania wody w zależności od jej składu chemicznego
- dobiera urządzenia do uzdatniania wody przeznaczonej do określonych celów
- opisuje rodzaje ścieków
- dobiera metody oczyszczania ścieków
- wyodrębnia cechy procesów zachodzących podczas oczyszczania ścieków
- dobiera urządzenia do oczyszczania ścieków
- rozpoznaje rodzaje i elementy przydomowej oczyszczalni ścieków
- odczytuje z dokumentacji projektowych dane o sieciach wodociągowych i kanalizacyjnych
- projektuje zadania dotyczące ochrony wód
- 2. planuje zadania dotyczące ochrony powietrza atmosferycznego
- rozpoznaje źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego
- określa rodzaj i stężenie zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego
- opisuje metody ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami
- proponuje rozwiązania związane z ograniczeniem emisji zanieczyszczeń do atmosfery, w tym niekonwencjonalne źródła energii (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- rozpoznaje zasoby energii odnawialnej
- opisuje technologie wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej
- określa wpływ hałasu na organizm człowieka i środowisko przyrodnicze
- dobiera metody i środki ochrony przed hałasem
- wskazuje działania związane z ograniczaniem hałasu i drgań w środowisku
- stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami oraz przed hałasem i drganiami
- 3. Kwalifikacje w zawodzie CHM05 - planuje zadania dotyczące ochrony gleb
- rozpoznaje źródła zanieczyszczeń gleb
- dobiera metody ochrony gleb przed degradacją i dewastacją
- określa prace związane z rekultywacją gleb
- ocenia stopień, przyczyny i skutki degradacji gleb
- 4. charakteryzuje racjonalną gospodarkę odpadami komunalnymi
- klasyfikuje odpady według określonych kryteriów
- wskazuje sposoby sortowania odpadów komunalnych
- przestrzega zasad składowania i magazynowania odpadów komunalnych
- dobiera sposoby zagospodarowania odpadów komunalnych (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- dobiera metody unieszkodliwiania odpadów komunalnych
- wymienia prace związane z eksploatacją składowiska odpadów komunalnych
- prowadzi prace związane z kompostowaniem odpadów komunalnych
- planuje prace związane ze spalaniem odpadów komunalnych oraz eksploatacją spalarni
- dobiera metody zagospodarowania osadów ściekowych
- 5. Kwalifikacje zawodowe - charakteryzuje racjonalną gospodarkę odpadami przemysłowymi
- rozróżnia prace związane z zagospodarowaniem odpadów niebezpiecznych
- opisuje sposoby składowania odpadów przemysłowych niebezpiecznych
- planuje transport i składowanie odpadów przemysłowych niebezpiecznych
- dobiera metody unieszkodliwiania odpadów przemysłowych (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- planuje gospodarcze wykorzystanie odpadów przemysłowych
CHM.05.6 - Język obcy zawodowy (Egzamin zawodowy kwalifikacja CHM 05)
- 1. posługuje się podstawowym zasobem środków językowych w języku obcym nowożytnym (ze szczególnym uwzględnieniem środków leksykalnych), umożliwiającym realizację czynności zawodowych w zakresie tematów związanych: ze stanowiskiem pracy i jego wyposażeniem, z głównymi technologiami stosowanymi w danym zawodzie, z dokumentacją związaną z danym zawodem, z usługami świadczonymi w danym zawodzie
- rozpoznaje oraz stosuje środki językowe umożliwiające realizację czynności zawodowych w zakresie: czynności wykonywanych na stanowisku pracy, w tym związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy, narzędzi, maszyn, urządzeń i materiałów koniecznych do realizacji czynności zawodowych, procesów i procedur związanych z realizacją zadań zawodowych, formularzy, specyfikacji oraz innych dokumentów związanych z wykonywaniem zadań zawodowych, świadczonych usług, w tym obsługi klienta
- 2. rozumie proste wypowiedzi ustne artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka obcego nowożytnego, a także proste wypowiedzi pisemne w języku obcym nowożytnym, w zakresie umożliwiającym realizację zadań zawodowych: rozumie proste wypowiedzi ustne dotyczące czynności zawodowych (np. rozmowy, wiadomości, komunikaty, instrukcje lub filmy instruktażowe, prezentacje), artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka, rozumie proste wypowiedzi pisemne dotyczące czynności zawodowych (np. napisy, broszury, instrukcje obsługi, przewodniki, dokumentację zawodową)
- określa główną myśl wypowiedzi lub tekstu, ewentualnie fragmentu wypowiedzi lub tekstu
- znajduje w wypowiedzi lub tekście określone informacje
- rozpoznaje związki między poszczególnymi częściami tekstu
- układa informacje w określonym porządku
- 3. Kwalifikacje w zawodzie CHM 05 - samodzielnie tworzy krótkie, proste, spójne i logiczne wypowiedzi ustne i pisemne w języku obcym nowożytnym, w zakresie umożliwiającym realizację zadań zawodowych: tworzy krótkie, proste, spójne i logiczne wypowiedzi ustne dotyczące czynności zawodowych (np. polecenie, komunikat, instrukcję), tworzy krótkie, proste, spójne i logiczne wypowiedzi pisemne dotyczące czynności zawodowych (np. komunikat, e-mail, instrukcję, wiadomość, CV, list motywacyjny, dokument związany z wykonywanym zawodem – według wzoru)
- opisuje przedmioty, działania i zjawiska związane z czynnościami zawodowymi
- przedstawia sposób postępowania w różnych sytuacjach zawodowych (np. udziela instrukcji, wskazówek, określa zasady)
- wyraża i uzasadnia swoje stanowisko
- stosuje zasady konstruowania tekstów o różnym charakterze (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi adekwatnie do sytuacji
- 4. uczestniczy w rozmowie w typowych sytuacjach związanych z realizacją zadań zawodowych – reaguje w języku obcym nowożytnym w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub w formie prostego tekstu:
- rozpoczyna, prowadzi i kończy rozmowę
- uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia
- wyraża swoje opinie i uzasadnia je, pyta o opinie, zgadza się lub nie zgadza z opiniami innych osób
- prowadzi proste negocjacje związane z czynnościami zawodowymi , reaguje ustnie (np. podczas rozmowy z innym pracownikiem, klientem, kontrahentem, w tym rozmowy telefonicznej) w typowych sytuacjach związanych z wykonywaniem czynności zawodowych, reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. wiadomość, formularz, e-mail, dokument związany z wykonywanym zawodem) w typowych sytuacjach związanych z wykonywaniem czynności zawodowych (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- stosuje zwroty i formy grzecznościowe
- dostosowuje styl wypowiedzi do sytuacji
- 5. Kwalifikacje zawodowe - zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w języku obcym nowożytnym w typowych sytuacjach związanych z wykonywaniem czynności zawodowych
- przekazuje w języku obcym nowożytnym informacje zawarte w materiałach wizualnych (np. wykresach, symbolach, piktogramach, schematach) oraz audiowizualnych (np. filmach instruktażowych)
- przekazuje w języku polskim informacje sformułowane w języku obcym nowożytnym
- przekazuje w języku obcym nowożytnym informacje sformułowane w języku polskim lub tym języku obcym nowożytnym
- przedstawia publicznie w języku obcym nowożytnym wcześniej opracowany materiał (np. prezentację)
- 6. wykorzystuje strategie służące doskonaleniu własnych umiejętności językowych oraz podnoszące świadomość językową: wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad językiem obcym nowożytnym, współdziała w grupie, korzysta ze źródeł informacji w języku obcym nowożytnym, stosuje strategie komunikacyjne i kompensacyjne
- korzysta ze słownika dwujęzycznego i jednojęzycznego
- współdziała z innymi osobami, realizując zadania językowe
- korzysta z tekstów w języku obcym nowożytnym, również za pomocą technologii informacyjno- komunikacyjnych
- identyfikuje słowa klucze, internacjonalizmy (źródło: www.testy.egzaminzawodowy.info)
- wykorzystuje kontekst (tam, gdzie to możliwe), aby w przybliżeniu określa znaczenie słowa
- upraszcza (jeżeli to konieczne) wypowiedź, zastępuje nieznane słowa innymi, wykorzystuje opis, środki niewerbalne
CHM.05.1 - Bezpieczeństwo i higiena pracy (Egzamin zawodowy kwalifikacja CHM.05.)
- 1. stosuje pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią
- wyjaśnia znaczenie pojęć: bezpieczeństwo pracy, higiena pracy, ochrona pracy, ergonomia
- określa zakres i cel działań ochrony przeciwpożarowej
- określa zakres i cel działań na rzecz ochrony środowiska
- wymienia przepisy prawa określające wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i ergonomii
- 2. opisuje zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakre